" Ηπειρος Θάσος "
Οταν κάποτε ρώτησα τον Γιώργο Χειμωνά, τι εννοεί, σ' ένα αφήγημά του, με την «ήπειρο Θάσο», μου απάντησε: «Οταν ήμουν τριών χρονώ, στην Καβάλα, όπου γεννήθηκα, κι έβλεπα απέναντι το νησί με τις κορυφογραμμές του, μου φαινόταν σαν ήπειρος, μεγάλο σαν την... Αυστραλία».
Στην «ήπειρο Θάσο» λοιπόν, φέτος το καλοκαίρι. Στο νησί των Σειρήνων, κατά τον Ομηρο: «Ω καύχημα των Αχαιών, πολύμνητε Οδυσσέα / το πλοίο κράτει κι έλα εδώ, ν' ακούσεις τη φωνή μας/κανείς δεν πέρασε, κανείς, εδώθε με καράβι/χωρίς το γλυκολάλητο τραγούδι μας ν' ακούσει...»
Κι ο Οδυσσέας, «αφού βούλωσε με κερί τα αυτιά των ναυτών του τούς διέταξε να τον δέσουν με γερά σκοινιά στο κατάρτι. Κι όταν θα τους καλούσε να τον λύσουν, αυτοί θα έπρεπε να τον σφίγγουν περισσότερο για να μην τον παρασύρει στο νησί το μαγικό τραγούδι των Σειρήνων και δεν μπορέσει να επιστρέψει στην πατρίδα του...» γράφει ο Πέτρος Ι. Αξιώτης στο βιβλίο του «Η Θάσος» (έκδοση 1953).
Κι ενώ οι αρχαίες Σειρήνες ήταν πουλιά με κεφαλή γυναίκας και γεωγραφικά τοποθετούνται στον πορθμό της Μεσσήνης, της Σικελίας, νεότερες έρευνες, μετά τις ανασκαφές στην Αλυκή της Θάσου, τείνουν να αποδείξουν ότι το μέρος όπου «δαιμονίστηκε» ο Οδυσσέας ήταν η Αστρίς, προέκταση της Αλυκής, κι ο πειρασμός Σειρήνες δεν ήταν οι γλυκόλαλες Θάσιες κόρες, αλλά το καταπράσινο του νησιού, το πρώτο που συναντούσε ο «πολυμήχανος» μετά την κατάξερη Ιθάκη, όπου ούτε θάμνος δεν φυτρώνει.
Εξάλλου και το όνομα του νησιού ανήκει στη μυθολογία. Θάσος λεγόταν ο ένας εκ των αδελφών της Ευρώπης (ο άλλος ήταν ο Κάδμος) που όταν η μάνα τους, η Τηλεφάεσσα, τους πρόσταξε να «ξαμοληθούν» από τις ακτές της Φοινίκης προς ανεύρεσιν της απαχθείσης αδελφής τους από τον μεταμορφωμένο σε ταύρο Δία, φτάνοντας στο νησί αποφάσισε να ιδρύσει αποικία χαρίζοντας και το όνομά του.
- Τελικά βρήκε την αδελφή του; ρωτούν οι ξένοι, κυρίως οι Γερμανοί.
«Την βρήκε μετά τρεις χιλιάδες χρόνια. Και ξέρετε πού; Στην πατρίδα σας. Στη Φρανκφούρτη. Στην Bundesbank. (Την κεντρική τράπεζα της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Βοήθησε βέβαια κι ο δικός μας αντιπρόεδρός της Παπαδήμος)».
- Και;
«Μέσα από τα αναπτυξιακά προγράμματα της Ε.Ε. δόθηκαν περίπου 400.000 ευρώ για τις μελέτες του ΙΓΜΕ ώστε να γίνει το Μεταλλευτικό Πάρκο στην ευρύτερη περιοχή των μεταλλείων στα Λιμενάρια, (κάτι ανάλογο που έγινε και στις Συρακούσες της Σικελίας και στο δικό μας Λαύριο), στις λεγόμενες "Βούβες" (που 'βγαζαν τσίγκο, μόλυβδο, καλαμίνα κ.ά. μεταλλεύματα) και όπου ανήκει το Παλατάκι (ένα αρχιτεκτονικό κομψοτέχνημα που κινδυνεύει), οι Αποθήκες, σημερινό κέντρο εκδηλώσεων, χάρη στον πολιτιστικό σύλλογο Λιμεναρίων "Το κάστρο", και η παραλία των Μεταλλείων, όπου ο Καζαντζάκης σκεφτόταν να τοποθετήσει τον "Ζορμπά" του, αν, λόγω μεγαλύτερης συγγένειας με τη γενέτειρά του Κρήτη, δεν επέλεγε τελικά τη Μάνη».
- Και πως προέκυψαν τα μεταλλεία;
«Η νήσος Θάσος, από αρχαιοτάτων χρόνων, πριν την αποικήσουν οι Παριανοί, ήταν γνωστή για τρία πράγματα: το κρασί της, που το εξυμνεί ο Ομηρος, τα λευκά μάρμαρά της, που σήμερα τα αγοράζουν κυρίως οι Σαουδάραβες και επενδύουν με αυτά τα παλάτια τους για θερμομόνωση. Είναι γνωστό ότι ο Θάσιος γλύπτης της αρχαιότητας Πολύγνωτος είχε δουλέψει στον Παρθενώνα με θάσιο μάρμαρο, με επίγονο στον 20ό αιώνα τον άλλο Πολύγνωτο (Βαγή) του οποίου γλυπτά κοσμούν το Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης της Νέας Υόρκης και πάμπολλα άλλα μουσεία, και ιδιωτικές συλλογές. Τα εναπομείναντα έργα του -πέθανε το 1965-, μετά από πολλές περιπέτειες, σήμερα στεγάζονται στο Μουσείο Πολύγνωτου Βαγή στην Ποταμιά της γενέτειράς του.
Τρίτο προϊόν του νησιού, πλην του ελαιολάδου και του μελιού, υπήρξε από την αρχαιότητα ο ορυκτός πλούτος, συγγενικός του γειτονικού όρους Παγγαίου.
Αυτά ανακάλυψε ο Γερμανός επιχειρηματίας στις αρχές του 20ού αιώνα Fr. Speidel, πρώην υπάλληλος της «Κρουπ», κι αυτά εκμεταλλεύτηκε για πάνω από πενήντα χρόνια, δίνοντας ζωής στη σκάλα του Κάστρου (το άσημο Χαμηδιέ επί τουρκοκρατίας, τα σημερινά δηλαδή ανθούντα Λιμενάρια). Ωσπου είτε τα κοιτάσματα που εξαντλήθηκαν είτε η ανάπηρη πλέον Γερμανία μετά τον πόλεμο, συνετέλεσαν ώστε να κλείσουν αρχές του '50 και με την κρίση του καπνού στα καπνομάγαζα της Καβάλας, η μισή Θάσος μετανάστευσε αρχές του 1960 στις φάμπρικες της Γερμανίας και στου Βελγίου τις στοές.
- Και η μελέτη του ΙΓΜΕ για το Μεταλλευτικό Πάρκο τι απέγινε;
«Βρίσκεται στα συρτάρια του ΥΠΕΧΩΔΕ. Αλλά επειδή η Θάσος όπως και η Σαμοθράκη δεν ανήκουν στο υπουργείο Αιγαίου, αλλά στις αντίστοιχες Νομαρχίες τους (Καβάλας και Αλεξανδρούπολης) δεν υπάρχει αρμόδιος καθ' ύλην υπουργός για να "ωθήσει" το ζήτημα στον κ. Σουφλιά. Ελπίζουμε ο ίδιος, αυτοβούλως, να κινηθεί για την υλοποίησή του».
- Τίποτ' άλλο δεν παράγει το νησί;
«Παράγει... αντίσταση. Από τον οπλαρχηγό Χατζηγιώργη του 1821 έως τον εμφύλιο, όπου 6 αντάρτες όλοι κι όλοι που είχαν προωθηθεί στα μετόπισθεν του "εχθρού" απασχόλησαν τέσσερα τάγματα του "μοναρχοφαστικού στρατού" για δύο ολόκληρα χρόνια (1949-1950). Ηταν όλοι από το Θεολόγο. Την πρώτη πρωτεύουσα του νησιού και σημερινή ιστορική έδρα του. Ολα αυτά περιγράφονται με κάθε λεπτομέρεια στο βιβλίο "Δοκιμασία - το δεύτερο αντάρτικο στη Θάσο", που μπορείτε να το προμηθευτείτε από την 15ήμερη εφημερίδα "Θασίων Γη" - εκδόσεις "Νιραγός"».
